Cartas de Ram? Pi?iro a diversas persoalidades.

Compostela, 11-IX-60

Benquerido Avil? de Taramancos:

Cando pasei pola Cru? a fin de agosto, os rapaces inform?onme de que te ti?s marchado para Noia. Non sei por qu? a noticia prod?ome unha ?tima ledicia.
Moitas veces me lembraba de ti e sempre ti? a impresi? de que a frivolidade ambiental coru?sa non era boa pra o teu esprito, de seu tan san. Tem? que, co tempo, chegase a te desmoralizar. Agora vexo que o teu radical instinto campesi? levoute de novo ?terra. Eu que tam? son campesi? sei ben o que eso si?fica. Por eso estou ledo.
O que me contas na tua carta emocionoume fondamente. O d? que en todalas vilas da nosa terra haxa un fato de mozos coma ise de Noia, o rumo da vida galega cambiar?totalmente. Non ?moito so?r o confiar en que as novas xeneraci?s dar? ises n?leos de rapaces leales. N? vivimos e traballamos con esa ?ica espranza.
O futuro da terra est?nas nosas mans. N? sabemos que son mans firmes, nobres, xenerosas, que saber? abrir vieiros novos pra o noso pobo.
Sinto ben non ter ning? amigo ou conocido en Suiza, pois gustar?me moito poderche atender esa petici?. Hei pescudar entre os amigos. Si aparece alg? que te? al?persoas conocidas, de contado cho comunicarei.
Disp? sempre como queiras e recibe unha aperta forte e cordial do teu amigo certo.

Ram? Pi?iro

Compostela, 23 de marzal do 1961

Meu querido Avil?:

Hoxe p?oche unhas li?s pra che facer unha encomenda ling?stica en relaci? co vocabulario da curtici? de coiros, industria tradicional nesas terras noiesas. Ver?, tr?ase do seguinte: o profesor J. L. Pensado, que est?traballando sobre temas do noso idioma, e que lle interesan porque tam? il ?galego, ten aitualmente entre mans un traballo sobre as palabras GOLDRAR, GOLDREIRO e GOLDRO. O alem? Spitzer fai derivar GOLDRAR de COLORARE. Pensado anda d?dolle voltas a todolos problemas etimol?icos e sem?ticos relacioados con esas palabras e derivados.
Eu fixen pescudas en Pontedeume e m?s en Allariz, onde o noso b?amigo Pepe Nogueiras ten unha importante industria de curtici?. Il mesmo aconselloume que pescudara tam? pola zona de Noia e indicoume o nome de Jos?Fern?dez Juanatey (Pepito Rubico), inda que polo visto ah?hai as?como trinta f?ricas de curtume. Quer?mos saber istes datos:

1) ?Empr?ase entre os curtidores o verbo GOLDRAR?
2) ?Hai algunha sustanza que se chame GOLDRO ou GOLDROS?
3) ??ase a palabra GOLDREIRO pra desi?r ?curtidor?

Convi? que fixeses unha pescuda fonda sobre o particular, falando con varios curtidores. Tam? de paso, convi? que recolleses todo o vocabulario relacioado coa operaci? ou coa industria do curtume. Ref?ome ?vocabulario galego, pois os nomes t?nicos das m?uinas non interesan. Si fas o favor env?sme os datos que recollas.
M?doche un programa da leitura que onte se fixo en Fonseca de Orestes do rapaci? lugu?, estudante de
2? de Filosof?, Arcadio L?ez-Casanova. Houbo moita xente e resultou espl?didamente ben. Aituou brillantemente a nosa amiga Merche.
Estivo eiqu?tres ou catro d?s o poeta do Caurel.
Vi? coa irm??m?ico. Tragu? o seu novo libro Elex?s do Caurel, que ?b?
?Que ?da t? vida?
Unha forte aperta do teu amigo e irm?.

Ram? Pi?iro.

Compostela, 20-VI-61

Meu querido Avil?:

Acabo de recibir a tua carta, que p?esmo crer, emocionoume fondamente, pois comprendo plena e crar?imamente a tua situaci? de ?imo. Tanto m?s a comprendo canto que, no meu interior, moitas veces me lembraba de ti e matinaba na desgracia que era que te tiveses que marchar da terra. Faleino reiteradamente con Paco del Riego, faleino por carta co Caama? –ambos te estiman moi sinceramente–, faleino infinidade de veces cos rapaces novos que agora inician as mesmas arelas nosas. Si o pa? fora dono de s? os seus fillos non deber?n sentir a necesidade de se marcharen polo mundo contra a sua vontade. Haber? que lamentar moito a tua marcha i a dos homes de lei coma ti.
Preoc?ame moito eso.
Foi unha gran pena que ti non lle tiveras escrito a Domingo –ou a min– con anterioridade a v?edes ?consulta. Si lle tiveras posto unhas li?s previas espric?dolle o teu inter?, sin duda ter?s acadado o "?sito" moral que percurabas. Non sei o que ocurr?, pro fig?ome que funcionou o mecanismo moral da cl?ica. Te?n que facer as?por mor de regularizar o traballo, que al?? moito. Cando alg? amigo coma ti quer tratar alg? problema m?ico con Domingo, o habitual ?escribirlle antes pra que conte con il. Os mesmos enfermos que non son amigos e acuden a il en relaci? estritamente profesional, piden previamente a data da consulta. No teu caso as cousas a?da se compricaban m?s –non contando contigo– polo feito de ser problema de especialista, seg? me dixeches, co cal o propio m?ico-axudante xa o desviou espont?eamente. A cousa ?ben lament?el porque o que ti lles quer?s demostrar ? teus familiares puid?helo conquerir doadamente. Podes estar ben certo de que Domingo te aprecia de verdade e con moito gusto te ter? compracido. Precisamente il ?un home de coraz? xeneroso. Xa ves, o teu amigo Claudio, o pintor coru?s, apareceulle un d? na cl?ica. Consultouno, facilitoulle que o operasen da ves?ula e atendeuno cordial?imamente, sin que se co?ceran nin foran amigos con anterioridade. Fig?ate si non te atender? con gusto a ti, que te conoce persoalmente e te estima.
Ora, vexo que est? un pouco abafado polas circunstancias que niste intre te fustigan. Non te deixes vencer polo des?imo. Ti eres a?da moi novo e tes un esprito de cerne rexo. Pouco importa que as circunstancias mi?as que te arrodean non este?n ?teu nivel. Ti tes que crer en ti mesmo. No m?s ?timo da tua concencia sabes que os reproches que che se fan te?n un valor puramente aparente. Sabes ben que, na verdade esencial das cousas, ti non fuches un trangalleiro irrespons?el.
A tua eisistencia ten un senso fondo e nobre, ?servicio dun ideal xeneroso. Certo que eso non se pode comprender no ?bito reducido e concret?imo do medio familiar. Pero ti sabes tam? que esa incompresi? ?forzosa, porque iles m?ense nun nivel de problemas moi distinto. Pola superior perspeitiva do teu punto de vista na vida, tes que aceptar e perdoar esa incomprensi?. Mais de ning? xeito che est?permitido sucumbir a ela.
Ti est?, en conciencia, moi seguro da tua verdade. E, mesmo por eso, porque cr? no valor supremo da verdade que sintes dentro de ti, tes que cr? tam? en ti mesmo.
Ter?, sin d?ida, unha sensaci? neboenta de soedade e de fracaso; pro esa sensaci? ?puramente subxetiva. Non corresponde ?realidade dos feitos. Ti non est? soio. Tes moitos e b? amigos que te conocen, que te comprenden e que te estiman. Ti eres unha parte viva, acesa e valiosa da Galicia aitual. As migalladas da vida familiar e coti? non poden anular a realidade i a si?ficaci? dise feito.
Tes que vencer esta crisis ?tima. Tes que ocupar o posto honroso que che corresponde na groriosa i esforzada empresa de facer que o noso sofrido pobo recobre a concencia de si mesmo e acade o nivel hist?ico propio do noso tempo. Temos moito que facer pra conquerir que os nosos campesi?s e mari?iros cheguen a vivir coa di?dade que lles compre como europeos do s?ulo XX. Ti ben sabes que si n? non nos entregamos ?empresa, iles seguir? indefensos e abandoados e ter? que seguir percurando na emigraci? a ?ica posibilidade de redenci?. Somos poucos os que sentimos o imperativo moral da empresa. Ti eres un diles. Un dos millores.
Non podes sentirte vencido en plena mocedade.
Necesit?oste. A terra percisa de ti.
Desexo saber os teus sentimentos e pensamentos.
Agardo que me escribas.
Sa?os de Isabel. Unha aperta moi forte do teu amigo certo

Ram? Pi?iro

Compostela, 1-III-62

Benquerido e lembrado Avil?:

Non sabes canto me alegrou a tua carta. Eu preguntaba decote a todolos noieses que conozo qu?noticias tuas chegaban. Pouco me dec?n. Mais ou menos o que eu xa sab?: que estabas en Bogot? Agora xa sei que est? ben e matinando no retorno trunfante. ?Gran cousa esa! Cando un guerreiro coma ti pensa rexamente na victoria, seguro que a acada. Celebrar?ola xuntos eiqu?na mi? casa.
O panorama ambiental que me describes ?abondo esterrecente. Non ?que me solprenda moito, pro non deixa de me impresionar a sua realidade como esperiencia permanente.
Al?rome que bateses ah?con un escultor compostel?. A enerx? espritoal de dous artistas pode facer moitos milagres a prol da terra.
Os poetas est? istes d?s moi enredados coas Minervales, que ser? o s?ado. Na poes? galega foron premiados Franco Grande, Arcadio e mais Bernardino Gra?. Na castel?, Arcadio, Salvador e m?s P?ez Fuentes. O s?ado estar? de protagonistas na festa trovadoresca do Hostal. Salvador e m?s Auricho pensan escribirche.
Xa sabes que o Caama? veuse pr?Cru?. Vai c?eque todolos s?ados a Noia. O Paco, en cambio, foise pra M?ico. Pola Merche sabemos dil.
Nistes d?s ter?que se adxudicar o "Premio Galicia", establecido pola Fundaci? March para o escritor vivo cuia obra m?s te? contribu?o ? eisaltaci? literaria de Galicia. Xa te podes supor que todo o pa? considera que ise premio corresp?delle, sin posibel discusi?, a D. Ram? Otero Pedrayo.
Acabamos de sacar Cousas, de Castelao, que estaba totalmente esgotado, e preparamos o segundo tomo da serie de dibuxos titulada Cousas da vida. Nistes d?s estamos rematando co terceiro tomo do Diccionario de D. Eladio, ?que lle engadimos un Ap?dice con cinco milleiros de voces vivas e localizadas e outro castel?-galego.
Xa nos ter? ?tanto da tua vida e milagres.
Queremos saber de ti.
Moitos sa?os de Isabel e unha forte e cordial aperta do teu amigo e irm?.

Ram? Pi?iro

Compostela, 4-IV-1965

Benquerido Carlos ( Casares ):

De volta de Lugo, a onde fun pra asistir a un homenaxe que lle fixeron a Luis Pimentel, at?ome eiqu?coa tua carta. Non che contestei antes por mor da ausencia luguesa.
Xa vexo que est? mergullado nunha crisis an?ica m?s ou menos semellante a algunha anterior de que me tes falado. Non te alarmes. Mira, cando se ten unha vida interior moi intensa –como ti, de certo, tes–, de vez en cando prod?ense esta especie de crisis en que un se sinte como abatido e confuso. Eu tam? che te? pasado por esa esperiencia. Pro eso ?pasaxeiro. Xa ver? como a fe ?tima, a que nace das ra?es m?s fondas do teu ser, acender?de novo a sua chama e devolveralle a quentura do entusiasmo ?teu ?imo. Canto m?s, que te necesitamos. Ti est? chamado a ser un dos grandes renovadores da prosa galega. Adem?s, pois que eres home de moi sinceira convicci? relixiosa, tes que axudar ?necesaria anovaci? espritoal do catolicismo galego. Entre outras cousas, por exemplo, traducindo ?nosa l?goa –?l?goa do pobo– as princip? oraci? da Liturxia. ?Qu? sen? un poeta pode facelo aca?amente?
F?asme, outravolta, da fascinaci? que che produce a "praxis" do marxismo. Non dubido que as?? Con todo, si non estou equivocado, non ?ise o cami? que mellor cadra ?teu verdadeiro ser. Eu v?ote a ti demasiado "hum?", demasiado "cristi?" pra te poderes identificar sin da? coa dial?tica impersoal da "praxis" marxista. A fascinaci? prod?ese por un erro de perspeitiva, pois reparas na s? "eficiencia" esterna m?s que no seu costo en valores hum?. Naturalmente, eu respeito os teus puntos de vista. Todo o que che digo non ?por te contradecir nin por discutir as tuas opini?, sen?, m?s ben, por che espo?r coa m?s amistosa lealtade o meu parecer.
O importante, de momento, ?que non te abandoes ?des?imo. Si pra o curso que ven ves a Compostela, como pensas, o mellor ser?que falemos co noso com? amigo Nogueira e xa ver? como che axuda a combatir esas crisis si ?que voltan. Xa ves que tam? lle axudou ?Arcadio. Non tes porqu?rillalas ti soli?.
Non sabes canto me alegrou a noticia de que matinas escribir catro contos. Debes escribilos, claro que si.
E publicalos.
Escr?eme e c?tame como vas de ?imos.
Lembranzas de Isabel. Unha aperta forte e cordial do teu amigo

Ram?